معمولا زبانآموزان با مشکلاتی در زمینه درک مفاهیم علوم تخصصی مختلف مانند علومتجربی، ریاضیات و یا علوم اجتماعی مواجه هستند و توانایی درک کتابهایی با محتوای اینچنینی را ندارند. زبانآموزان در کلیه سطوح آموزش زبان انگلیسی در کنار یادگیری سایر مهارتهای زبانآموزی، مهارت درک مطلب را نیز فرامیگیرند.
مثالهایی از آموزش و کاربرد این مهارتها عبارتند از:
- خلاصهبرداری
- بخشبندی
- نتیجهگیری
- پیداکردن مترادف و متضادها
- طرح پرسش
- حل مسئله
- ربطدادن دانش پیشین به مطالب
- تشخیص فرضیه از نظریه
- یافتن مفهوم اصلی، حقایق مهم و پرداختن به جزئیات
داشتن این مهارتها برای آنچه که به طور کلی به عنوان خواندن آموزنده یا تفسیری شناخته شدهاست مهم هستند.
چرا داشتن توانایی درک مطلب برای زبانآموزان لازم است؟
زبانآموزان به توسعه دامنه لغات و آموختن روشهای درک مطلب نیاز دارند حتی در صورتی که آنها:
- بعد از آموزش زبان دوم مرتب در این زمینه تمرین داشتهباشند.
- زبان انگلیسی را بهعنوان زبان دوم یادگرفته باشند و یا این که تحت آموزش باشند.
- دارای مدرک زبان انگلیسی هستند اما هنوز برای تقویت زبان، خواندن و نوشتن به کمکهای بیشتری نیاز دارند.
استراتژیهای آموزش کلاسی: مراحل آموزش مهارتهای درک مطلب
آموزش مراحل زیر برای همه زبانآموزان مفید است، با این حال برای تثبیت درک مطلب، علاوه بر این مراحل، به یکسری روشهای تکمیلی دیگر نیز نیاز است که در ادامه به آنها اشاره شدهاست.
- استراتژی و روشهای درک مطلب را با استفاده از مثالهایی توضیح دهید و بگویید که چگونه، چه زمانی و چرا از این استراتژی استفاده میشود. برای مثال: تفاوت مفهوم اصلی متن با جزئیات، فرضیه با نظریه، خلاصهنویسی خوب و ضعیف را برای آنها توضیح دهید.
- از دانشآموزان بخواهید تا مثالهای بیشتری بیاورند و در مورد آنها بحث و گفتگو کنند.
- مطالب را عنوانبندی، برچسبگذاری یا مدلسازی کنید. به عنوان مثال، اگر چهار نظریه درباره یک رژیم غذایی سالم وجود دارد و چهار فرضیه نیز درمورد خوردنیهای مفید موجود است. دو عدد لیست تهیه کنید، در یکی از آنها نظریهها و در دیگری فرضیهها را بنویسید.
- به زبانآموزان فرصت بدهید تا روشهای مختلف درک مطلب را با یکدیگر تمرین کنند به طور مثال یک متن علمی را در یک پاراگراف ساده و کوتاه بیان کنند.
- از آنها بخواهید تا اگر ایدههای خاصی برای کاربرد روشهای مختلف دارند با شما در میان بگذارند.
روشهای تکمیلی
- اگر فکر میکنید واژگانی در متن وجود دارند که ممکن است درک آنها برای دانشآموزان دشوار باشد آنها را مشخص کنید و توضیحات مختصری را در کنارشان بنویسید تا قابل فهمتر شوند.
- آموزش بلند فکرکردن. برای مثال به یک قسمت پیچیده از متن اشاره کنید و به آنها نشان دهید که شما از چه روشی برای درک مطلب استفاده میکنید مثلا بگویید ” این قسمت برای من بسیار پیچیده است، بهتر است یک بار دیگر جمله را بخوانم.”
- از روش تصحیح یا اصلاح کمک بگیرید. به طور مثال بگویید: باید در مورد این قسمت فکرکنم. اجازه بدهید دوباره ببینم چه اتفاقی افتاد. امکان دارد مجددا این قسمت را بخوانم.
- دانشآموزان را با کسانی که سطح بالاتری دارند در یک گروه قرار دهید و از آنها بخواهید با یکدیگر شروع به خواندن کنند و نظراتشان را در قالب عبارات کوتاه بایکدیگر در میان بگذارند.
- پس از این که کار گروهی تمام شد از آنها بخواهید تا این بار به تنهایی و با استفاده از یک چکلیست مانند چیزی که در ادامه آمده است تمرین کنند. قبل از شروع، آنچه را که باید انجام دهند به آنها توضیح دهید.
برای خواندن متن چه مراحلی را باید طی کنید؟
- روخوانی
- تقسیم کردن متن به قسمتهای کوچکتر
- پیداکردن معنی کلمات جدید
- ایجاد تصاویر ذهنی در هنگام خواندن
- بازخوانی
- دریافت مفهوم کلی
با دادن یادداشتهایی به دانشآموزان از پیشرفت آنها تقدیر کنید و یا در کلاس درس آنها را تشویق و تحسین کنید.
زبانآموزان سطح پیشرفته
با بالارفتن مهارت دانشآموزان در زبان انگلیسی و خواندن متون، میتوانید مراحل زیر را به آنها آموزش دهید. این روشها نه فقط برای زبانآموزان سطوح مقدماتی بلکه برای سایر دانشآموزان نیز مفید هستند.
- از آنها بخواهید که پس از بررسی متن، از یک نقشه برای ثبت طرح کلی و جزئیات متن استفاده کنند.
- از گروهها بخواهید که متن را بخوانند.
- از آنها بخواهید تا قسمتهای مختلف متن را تشریح کنند. در این مرحله میتوانند چیزهایی را به نقشه خود اضافه کنند و یا اصلاحاتی در آن انجام دهند.
- سپس از دانشآموزان درخواست کنید که متن را دوباره بخوانند و سوالاتی در مورد آن طراحی کنند ( طوری که مثلا از همگروهی خود امتحان میگیرند) یا این که خلاصهای از آنچه خواندهاند را بنویسند.
- بعد از این مراحل هر یک از دانشآموزان نتیجه کار همگروهی خود را بررسی کند.
- درنهایت هرکدام از گروهها سوالات و خلاصههای خود را با دیگر گروهها در میان بگذارد.
ایدههای دیگری برای آموزش درک مطلب به زبانآموزان سطوح مقدماتی
برای درک مطالب آموزشی و تفسیر متون، نحوه استفاده از این ابزارها را به زبانآموزان آموزش دهید:
- موضوعها
- عناوین
- خطوط درشت و پررنگ
- زیرنویس و توضیحات
- خطوط جانبی
- نقشهها
- نمودارها
- عکسها
- جداول
از دانشآموزان بخواهید تا از روشهای زیر برای خلاصهکردن متنها ( به صورت صوتی یا نوشتاری) استفاده کنند:
- آنچه را که میخوانید به صورت خلاصه توضیح دهید.
- فقط اطلاعات مهم را بازگو کنید.
- مطالب کماهمیت و بیاهمیت را کنار بگذارید.
- در متن از کلمات کلیدی استفاده کنید.
پرسیدن سوال از زبانآموزان
پس از اینکه دانشآموزان مراحل درک مطب را مانند آنچه در قسمت بالا گفته شد انجام دادند. میتوانید میزان توانایی آنها برای درک مطلب را با طراحی و پرسیدن سوال در مورد متن بسنجید. توجه کنید که از جملات ساده و کلمات کلیدی که آنها در متن خواندهاند استفاده کنید.
این سوالات میتواند به صورتهای زیر باشند:
- سوالات سطحی و واضح ( چرا برگها در پاییز قرمز و زرد میشوند؟)
- سوالات تفسیری ( چرا درختان به آب نیاز دارند؟)
- سوالات کاربردی ( درختان به چه میزان آبی نیاز دارند؟چرا؟)
نوشته تقویت مهارت درک مطلب انگلیسی اولین بار در آموزش زبان – گلدفیش پدیدار شد.
